Kies voor een Gezonde Generatie

• Een groene buurt voor beweging en ontmoeting: Investeer in parken, speeltuinen en sportvelden. Groen bevordert niet alleen fysieke activiteit maar draagt ook bij aan stressreductie, mentale gezondheid en sociale cohesie. Realiseer uitdagende speel- en sportplekken die passen bij verschillende doelgroepen. Zorg in stedelijk en landelijk gebied voor voldoende natuur of parken waar mensen ononderbroken kunnen bewegen of sporten en waar ruimte is voor ontmoeting. Maak deze omgevingen ook rookvrij.
• Gezond reclame- en omgevingsbeleid: Ruimtelijk beleid en de omgevingsplannen bieden mogelijkheden om ongezond voedselaanbod te beperken. Voer een gezond reclamebeleid in openbare ruimten. Zo is het mogelijk om vast te leggen dat er in ieder geval geen kindermarketing mag zijn op ongezonde voedselproducten in en rond openbare ruimten waar kinderen en jongeren komen. Beperk alcoholreclame in publieke ruimtes, vooral waar jongeren samenkomen. Gemeenten kunnen in contracten met reclame-exploitanten afspraken maken over het weren van reclame voor alcohol en ongezonde voeding.
• Versterk sociale netwerken: De mentale veerkracht van kinderen en ouders wordt versterkt door het hebben van een goed sociaal netwerk. Voor ouders die dit niet hebben of een extra steuntje in de rug kunnen gebruiken, kunnen vrijwilligers een belangrijke rol vervullen. Zorg daarom voor een toereikend aanbod aan informele steun aan kind & gezin, passend bij de behoefte van gezinnen in de gemeente, zoals Buurtgezinnen, Steunouder of Home-Start.
• Leg beweegambities vast bij nieuwbouwprojecten en bij herinrichting van bestaande wijken: Integreer bewegen in de omgevingsvisie en sociale toekomstvisie en houd rekening met alle gebruikers. Neem daarvoor normen en richtlijnen op in het Omgevingsplan en ontwerp een Omgevingsprogramma gericht op bewegen, spelen en ontmoeten. Zie de Bouwstenen Beweegvriendelijke Omgeving, de praktische gids ‘Buurt in Beweging‘ en de Kernwaarden voor een gezonde leefomgeving.
• Omarm het STOMP-principe: Stappen en Trappen, dan OV, Mobility as a service en Particulier vervoer: Geef prioriteit aan actieve mobiliteit, dus lopen en fietsen. Zorg voor veilige en goed verlichte loop- en fietsroutes onder andere naar school, kinderopvang en sportverenigingen. Stel hier richtlijnen voor op. Combineer dit met goed OV; mensen die met het OV reizen, bewegen meer dan mensen die met de auto gaan.

• Voedselbeleid: Bied logistieke en financiële ondersteuning voor schoolfruitprogramma’s en gezonde schoollunches. Beperk de beschikbaarheid van ongezonde voeding binnen en rondom scholen door afstandseisen voor fastfoodlocaties in te stellen.
  Mentale veerkracht: Een goede sociaal emotionele ontwikkeling is belangrijk voor elk kind. Het is dé basis voor mentaal welbevinden, gezondheid, goed kunnen leren en gelijke kansen. Stimuleer scholen (PO en VO) om structureel aandacht te besteden aan de sociaal- emotionele ontwikkeling van hun leerlingen, via bijvoorbeeld het programma Welbevinden op School. Zo leren kinderen omgaan met zichzelf en de ander en zijn ze beter bestand tegen stress, tegenslag en ongezonde verleidingen.
• Rookvrije schoolomgeving: Roken op schoolterreinen is verboden. Werk samen met scholen aan een rookvrije schoolomgeving, waarbij leerlingen ook niet buiten het schoolterrein mogen roken of vapen. Werk met scholen aan deskundigheidsbevordering, zodat leraren roken en vapen op de juiste manier kunnen bespreken.
• Zorg voor gelijke beweegkansen voor alle kinderen: Werk samen met scholen aan een dynamische schooldag, zodat kinderen regelmatig en gevarieerd bewegen op school. Zo krijgt elk kind de kans om dagelijks voldoende te bewegen. Ook is het belangrijk om aandacht te hebben voor de motorische ontwikkeling van het kind in het beweegonderwijs door de vakleerkracht. Realiseer daarnaast een structureel beweeg- en sportaanbod buiten schooltijd i.s.m. partners uit de wijk, buurtsportcoaches, verenigingen en andere sportaanbieders.
• Werk met kinderopvangorganisaties aan gevarieerd bewegen gedurende de dag: De kinderopvang speelt een cruciale rol in het dagelijks leven van veel gezinnen en kinderen, waar een veilige, gezonde en stimulerende omgeving kan worden geboden voor kinderen om te leren en groeien. Werk daarom samen met de kinderopvang om jonge kinderen veel en gevarieerd te laten bewegen door de dag heen. Bij deze jonge doelgroep is aandacht voor de ontwikkeling van breed motorische vaardigheden extra van belang.

• Gezonde recreatie: Stimuleer sportverengingen, evenementen en festivals om gezonde keuzes te promoten. Maak terreinen rookvrij en bied gezonde alternatieven aan voor voeding en suikerhoudende en alcoholische dranken. Realiseer alcoholvrije zones op evenementen waar veel jongeren komen En vraag sportverenigingen geen alcohol te schenken als de jeugd nog sport, bijvoorbeeld in het weekend tot 18u. Stel voorwaarden aan het verlenen van vergunningen of subsidies. Help verenigingen ook om financieel onafhankelijk te worden van de inkomsten van ongezonde producten.
• Gezonde winkelstraten: Stel een maximum aantal aanbieders per horeca-categorie in zodat er balans is in het aanbod van eten en drinken. Zorg dat er niet wordt afgeweken van een omgevingsplan om een vestiging door een ongezonde aanbieder mogelijk te maken en leg dit vast in beleid. Stimuleer daarnaast supermarkten en winkels om gezonde producten aantrekkelijker te presenteren. En ongezonde producten alleen op specifieke plekken aan te bieden, zoals het alcoholschap in de supermarkt.
• Ontmoetingsplekken: Zorg voor laagdrempelige ontmoetingsplekken zoals buurthuizen, bibliotheken en sportverenigingen om de sociale netwerken van ouders en kinderen te versterken.
• Maak meer omgevingen rookvrij: Gemeenten kunnen zelf locaties in de openbare ruimte rookvrij maken, zoals speel- en sportplekken, OV-haltes, parken, stranden en rondom ingangen van gebouwen met een publieke functie. Werk daarnaast samen met ondernemers aan meer rookvrije terrassen; gemeenten kunnen met ondernemers het gesprek aangaan en creatieve incentives gebruiken om ondernemers te overtuigen om hun terras rookvrij te maken, bijv. door aan te bieden dat een ondernemer met een rookvrij terras meer terrasruimte krijgt toegewezen.

• Ondersteuning en handhaving: Zorg voor voldoende capaciteit voor handhaving van gezondheidsregels, zoals leeftijdscontroles bij alcoholverkoop. Voer mystery guest-acties uit om de naleving van alcoholwetgeving te controleren. En beloon organisaties die bijdragen aan het gezond opgroeien van kinderen door de omgeving gezond te maken.
• Verbeter het stoppen-met-rokenaanbod: Roken komt vaker voor bij mensen in kwetsbare situaties, zoals door schulden of ongezonde stress. Ontwikkel voor hen een integrale aanpak, waarbij aandacht is voor de achterliggende problematiek. Zorg voor een laagdrempelig en gratis rookstopaanbod in de buurt. Breng daarnaast het lokale stoppen-met-rokenaanbod in kaart en deel dit met professionals in het sociaal domein en wijkteams. Wijs mensen die gebruikmaken van het gemeentelijk zorgverzekeringspakket erop dat zij jaarlijks één keer een gratis begeleid stoptraject kunnen volgen uit het basispakket.
• Zet campagnes en ondersteuning in voor gezondheid: Werk samen met de GGD aan gerichte campagnes voor roken (zoals Stoptober en ikstopnu.nl), alcohol (IkPAS en Dry January), en mentale gezondheid (Hey, het is oké) en zorg voor laagdrempelige en gratis ondersteuning, specifiek voor minima en kwetsbare groepen, met aandacht voor achterliggende problematiek, zoals stress en schulden.
• Versterken van ouderschap: Bied laagdrempelige opvoedondersteuning aan (aanstaande) ouders, zoals Voorzorg, Stevig Ouderschap, Triple P en CenteringZorg, om ongezonde stress binnen gezinnen te voorkomen en verminderen en hun veerkracht te versterken.
• Bestaanszekerheid gezinnen verbeteren: Als iemand langere tijd geldzorgen heeft, zorgt dat voor financiële stress. Dat kan leiden tot fysieke en psychische klachten. Deze situatie veroorzaakt ook ongezonde stress bij kinderen. Het is daarom belangrijk financiële stress in gezinnen te verminderen, en zo bestaanszekerheid van gezinnen te verbeteren. Dat komt ten goede aan hun gezondheid.

In uw gemeente zit een kantoor of productiefaciliteit van een tabaksfabrikant. Volgens artikel 5.3 van het VN-Kaderverdrag inzake Tabaksontmoediging (FCTC), dat door Nederland is getekend en geratificeerd, moeten overheden alles in het werk stellen om het tabaksontmoedigingsbeleid te beschermen tegen de invloed van de tabaksindustrie. Daardoor geldt er voor alle overheden, ook voor gemeenten, een verbod op het onderhouden van contacten met de tabaksindustrie, anders dan voor uitvoeringstechnische vraagstukken. Deze verplichting geldt dus ook voor gemeenten. De VNG heeft hiervoor een protocol.

Zorg ervoor dat de het college van B&W en de ambtenaren bekend zijn met artikel 5.3 FCTC en zich ervan bewust zijn dat artikel 5.3 FCTC ook betrekking heeft op de lokale overheid. Laat de verantwoordelijk wethouder jaarlijks aan de gemeenteraad rapporteren welke contacten er zijn geweest met de tabaksindustrie en geef alle correspondentie vrij, net zoals de Rijksoverheid doet

Opgroeien in een Kansrijke Omgeving 
Opgroeien in een Kansrijke Omgeving (OKO)’ helpt gemeenten om op basis van cijfers over de lokale jeugd te werken aan gezonde en gelukkige jongeren en te voorkomen dat zij alcohol of drugs gebruiken of roken. De aanpak, gebaseerd op het IJslandse preventiemodel, wordt door de gemeente uitgevoerd, samen met partners uit de gemeente die betrokken zijn bij opgroeiende jeugd. Opgroeien in een Kansrijke Omgeving – Trimbos-instituut 

Dynamische Schooldag 
De Gemeente Amsterdam werkt met de Dynamische Schooldag. Dat is een schooldag waarin het zittend leren regelmatig wordt afgewisseld met een beweegmoment. Je kunt daarbij denken aan buitenpauzes, bewegend leren activiteiten, buitenlessen en beweegtussendoortjes zijn mooie aanvullingen.
Het doel is dat kinderen gedurende de schooldag minimaal 60 minuten laten bewegen.
Meer afwisseling tussen zittend leren en bewegen is gezond, het bevordert de sfeer in de klas en het zorgt ervoor dat kinderen beter opletten. En, jong geleerd is oud gedaan. Dus als voldoende bewegen op jongere leeftijd normaal is, dan blijf je dat later ook makkelijker doen.
Amsterdamse Dynamische Schooldag – Sociaal Domein

Gezonde Schoollunch
De gemeente Utrecht stimuleert samen met scholen gezonde voeding en voldoende bewegen via het onderwijs. Met het programma Gezond Gewicht op School (GGOS) investeert de gemeente in gezonde schoollunches, meer bewegen gedurende de dag, voedseleducatie en ouderbetrokkenheid. De scholen die meedoen starten vaak met de gezonde schoollunch en/ of voedseleducatie. De ondersteuning is allereerst gericht op de scholen waar de meeste impact gemaakt kan worden. Het aanbieden van gezonde schoollunches heeft veel positieve effecten; kinderen eten gevarieerder en hebben gelijke keuzes.
Meer Utrechtse scholen krijgen gezonde schoollunches | gemeente Utrecht

Steuntje in de rug voor gezinnen 
In steeds meer gemeenten, zoals Tilburg, werken informele steunorganisaties als Samen Oplopen, Buurtgezinnen en Steunouder samen om inwoners te koppelen aan gezinnen die veel stress ervaren. Deze gezinnen kunnen wel een steuntje in de rug gebruiken, zodat zij meer lucht en ruimte krijgen om hun kinderen gezond te laten opgroeien.
Informele gezinssteun 

Ongezonde reclame in buitenruimten weren 
Steeds meer gemeenten in Nederland kijken kritisch naar reclame-uitingen en
de maatschappelijke rol van de overheid hierin. Zo zijn in Haarlem, Amsterdam, Utrecht
en Den Haag trajecten gestart om reclame voor bepaalde producten niet meer toe te staan. In 2023 heeft de gemeente Groningen aangekondigd reclame voor vleesproducten, fossiele brandstoffen, gokken en alcoholische producten niet meer toe te staan.
Brief aan de Raad

Rookvrije Generatie 
De gemeente Utrecht wil dat alle kinderen in 2035 rookvrij opgroeien en dat niet meer dan vijf procent van de Utrechtse volwassenen rookt.  Om dit te bereiken zet de gemeente in op meer rookvrije omgevingen, zoals terrassen, minder verkooppunten en het ondersteunen van mensen die willen stoppen met roken.
Hoe Utrecht werk maakt van een rookvrije stad – Rookvrij 

Voorbeeld gemeenten Ouderschap en Opvoeden 

Rotterdam
De gemeente Rotterdam zet actief in op het ondersteunen van ouders bij de opvoeding door bij voorkeur interventies die opgenomen zijn in de Databank Effectieve Jeugdinterventies te financieren. Daarnaast geeft de gemeente ruimte aan ‘nieuwe organisaties’ die bepaalde doelgroepen echt weten te bereiken. Een mooi voorbeeld is SPIOR, Stichting Platform Islamitische Organisaties Rijnmond, die dit jaar 60 Triple P oudercursussen uitvoert in Rotterdam onder de noemer PositiefOpvoeden010. En met succes, uit de gegevens van 2023 bleek dat er zowel op ouder als op kindniveau significante verbeteringen zichtbaar waren na de 8-weekse cursus.

Urk 
Urk is een van de eerste OKO, Opgroeien in een Kansrijke Omgeving, gemeenten. Om een positieve omgeving van tieners te stimuleren zijn ouders van groot belang. Ouders hebben invloed in het gezin maar ook gezamenlijk als ouders van tieners in een gemeente. Om ouders met elkaar in gesprek te brengen over opvoeding en hen praktische handvatten te geven zijn op Urk lokale professionals uit diverse sectoren opgeleid in Triple P, Positief Opvoeden workshops en lezingen. Deze activiteiten worden uitgevoerd op plaatsen waar ouders al komen zoals school, vereniging of kerk.
DURF: Triple P gestart op Urk | Gemeente Urk

Nunspeet
De gemeente Nunspeet ondersteund via het CJG (Centrum voor Jeugd en Gezin) ouders bij de opvoeding. Er is een overzichtelijke website met goede informatie over ouderschap en opvoeden. Daarnaast worden ouders ondersteund met Triple P, Positief Opvoeden via een cursus of online programma dat ouders zelfstandig volgen met filmpjes en oefeningen.
Blog: Ervaringsverhaal van ouders – CJG Nunspeet